कोटेश्वर को हिलो र वानेश्वर को धुलो खाँदै घन्टाघर पुगेको छु । घन्टाघर पुग्नासाथ, घन्टि बज्छ । घन्टि बजेकोले आफ्नो घडि को समय र घन्टाघरको समय हेर्छु । ठिकै जस्तो लाग्छ, जति बजेको घन्टि लाग्नुपर्ने त्यति नै बजेको छ, मेरो घडिमा पनि ! तर पनि मलाई शंका लागिरहेको छ, घन्टाघर को समय माथि । म अलि फरक महशुश गर्दैछु, समय मिलेको भएपनि मलाइ नमिलेको जस्तो लागिरहेको छ ।
हुन त प्राय: घन्टाघर को तलबाट हिँड्दा सँधै समय हेर्छु, समय मिलेको जस्तो लाग्छ आफ्नो घडिसँग । अब कहिले काँहि घन्टाघरको आफ्नै घडिहरु को समय नमिल्नु अलग कुरा हो तर पनि मलाई हरेक पटक घडि हेर्दा केही अजिब लाग्छ, केही गडबढ लाग्छ । त्रि चन्द्र कलेज सँगै रहेको घन्टाघर देश को शान अनि पुर्खा को नासो यति हुँदा हुँदै पनि मेरो मगज सड्किरहेको छ, घडि ले ठिक समय दिइरहेको छ, तर पनि लाग्छ केही त गढबढ छ । कस्तो कस्तो, आँखालाई पनि भ्रम भएजस्तो, केही नमिलेको जस्तो लागिरहेको छ ।
बाटा छेउ का शिरिष का बोटहरु हरिया छन्, शिरिष का फूलहरु बाटो मा छरिएका छैनन्, फूलहरु रुख को टुप्पा मै रहेर आनन्द लिइरहेकाछन् । लाग्दैछ, म धेरै बेर घन्टघर तल घोरिएर बसेकोले ती शिरिषका फूलहरुले पनि जिस्काइरहेकाछन् । म बाटो हिँड्ने वटुवा, अनि सडकपेटि मै माग्न बसेका साना केटा केटीलाई वास्ता गरिरहेको छैन, ती माग्न बसेका केटाकेटीहरु घरिघरि मलाई घच्घच्याएइरहेछन्, मेरो घन्टाघर माथि को एकहोरो हेराइलाई भंग गरिरहेकाछन् ।
लौ, धेरै बेर घोरिएपछि, आफूलाई किन अनौठो लागेको चाल पाएँ । मनमनै मरिमरि हाँसे पनि, तर फेरी नेपाली को गौरव भनेको चिनिएको, घन्टाघर मै यस्तो हालत देख्दा साह्रै नरमाइलो लाग्यो । सँधै किन घन्टाघर को समय अजिब लाग्छ भनेर सोच्ने गर्थेँ, तर आज यथार्थ मलाई ज्ञात भएको छ । घन्टाघर को घडिमा १ देखि १२ लेख्दा केही गडबढ भएको छ । घडिमा रोमन अंक मा १ देखि १२ सम्म लेखिएको छ। यहाँहरु लाई थाहा नै होला, I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII ले क्रमश १ देखि १२ सम्म का अंक जनाउँछ । तर घडिमा भने ४ जनाउनलाई ४ वटा धर्काहरु तानिएकोरहेछ [IIII], तर रोमन मा ४ लेख्दा IV लेख्नुपर्ने हुन्छ । यही एउटा गणितिय गणनाको नियम प्रयोग नगर्दा सँधै नै म झुक्किरहेको हुँदोरहेछु । यो देखेपछि, अनि घन्टाघरमा लेखिएको गल्ति थाहाभएपछि एकपटक आफैँले आफैँलाई वाह भाइ, भन्दै मनमनै हाँसे । तर मन तुलबुल तुलबुल भइरह्यो, अत: मोवाइलले फोटो पनि खिचेँ प्रमाण भनेर, के गर्नु साथमा क्यामरा बोकेर हिँडिएको थिएन तर मोवाइलले त्यति माथि को घडि राम्रोसँग फोकस गर्न सकेन । एउटा नयाँ कुरा पत्ता लागेको ठहर गर्दै, यो कुरा सुनाउन हतार हतार साथिलाई भेट्न गएँ । यही हो गल्ति भन्दै, अर्को पटक काठमाडौँ जाँदा क्यामेरा ले नै फोटो खिचेर देखाउँला तर अहिलेलाई चाँहि मोबाइलबाट खिचिएका घन्टाघरको केही फोटोहरु हेर्नुहोस् ।
म अचम्म मा परेको कुरा चाँहि के हो भने, ती कुराहरु थाहा नभएर पनि परिवर्तन नगरिएका हुन् या के हुन् ? अन्यथा, राजधानी काठमाडौँ को मुटु मा रहेको घन्टाघर को घडि मा त्यति ठूलो गल्ति हुनु त, हाम्रै इज्जत मा हिलो लाग्नु हैन र ? खै, सोच्ने ले कहिले सोच्ने हुन्, गर्ने ले कहिले गर्ने हुन् ? तर अब म चाँहि घन्टाघरमा झुकिन्न है, तपाई पनि नझुक्किनुस्, घडि सहि नै चलेपनि घडिमा प्रयुक्त रोमन अंकहरुले झुक्याउन सक्छन् !
हुन त प्राय: घन्टाघर को तलबाट हिँड्दा सँधै समय हेर्छु, समय मिलेको जस्तो लाग्छ आफ्नो घडिसँग । अब कहिले काँहि घन्टाघरको आफ्नै घडिहरु को समय नमिल्नु अलग कुरा हो तर पनि मलाई हरेक पटक घडि हेर्दा केही अजिब लाग्छ, केही गडबढ लाग्छ । त्रि चन्द्र कलेज सँगै रहेको घन्टाघर देश को शान अनि पुर्खा को नासो यति हुँदा हुँदै पनि मेरो मगज सड्किरहेको छ, घडि ले ठिक समय दिइरहेको छ, तर पनि लाग्छ केही त गढबढ छ । कस्तो कस्तो, आँखालाई पनि भ्रम भएजस्तो, केही नमिलेको जस्तो लागिरहेको छ ।
बाटा छेउ का शिरिष का बोटहरु हरिया छन्, शिरिष का फूलहरु बाटो मा छरिएका छैनन्, फूलहरु रुख को टुप्पा मै रहेर आनन्द लिइरहेकाछन् । लाग्दैछ, म धेरै बेर घन्टघर तल घोरिएर बसेकोले ती शिरिषका फूलहरुले पनि जिस्काइरहेकाछन् । म बाटो हिँड्ने वटुवा, अनि सडकपेटि मै माग्न बसेका साना केटा केटीलाई वास्ता गरिरहेको छैन, ती माग्न बसेका केटाकेटीहरु घरिघरि मलाई घच्घच्याएइरहेछन्, मेरो घन्टाघर माथि को एकहोरो हेराइलाई भंग गरिरहेकाछन् ।
लौ, धेरै बेर घोरिएपछि, आफूलाई किन अनौठो लागेको चाल पाएँ । मनमनै मरिमरि हाँसे पनि, तर फेरी नेपाली को गौरव भनेको चिनिएको, घन्टाघर मै यस्तो हालत देख्दा साह्रै नरमाइलो लाग्यो । सँधै किन घन्टाघर को समय अजिब लाग्छ भनेर सोच्ने गर्थेँ, तर आज यथार्थ मलाई ज्ञात भएको छ । घन्टाघर को घडिमा १ देखि १२ लेख्दा केही गडबढ भएको छ । घडिमा रोमन अंक मा १ देखि १२ सम्म लेखिएको छ। यहाँहरु लाई थाहा नै होला, I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII ले क्रमश १ देखि १२ सम्म का अंक जनाउँछ । तर घडिमा भने ४ जनाउनलाई ४ वटा धर्काहरु तानिएकोरहेछ [IIII], तर रोमन मा ४ लेख्दा IV लेख्नुपर्ने हुन्छ । यही एउटा गणितिय गणनाको नियम प्रयोग नगर्दा सँधै नै म झुक्किरहेको हुँदोरहेछु । यो देखेपछि, अनि घन्टाघरमा लेखिएको गल्ति थाहाभएपछि एकपटक आफैँले आफैँलाई वाह भाइ, भन्दै मनमनै हाँसे । तर मन तुलबुल तुलबुल भइरह्यो, अत: मोवाइलले फोटो पनि खिचेँ प्रमाण भनेर, के गर्नु साथमा क्यामरा बोकेर हिँडिएको थिएन तर मोवाइलले त्यति माथि को घडि राम्रोसँग फोकस गर्न सकेन । एउटा नयाँ कुरा पत्ता लागेको ठहर गर्दै, यो कुरा सुनाउन हतार हतार साथिलाई भेट्न गएँ । यही हो गल्ति भन्दै, अर्को पटक काठमाडौँ जाँदा क्यामेरा ले नै फोटो खिचेर देखाउँला तर अहिलेलाई चाँहि मोबाइलबाट खिचिएका घन्टाघरको केही फोटोहरु हेर्नुहोस् ।
म अचम्म मा परेको कुरा चाँहि के हो भने, ती कुराहरु थाहा नभएर पनि परिवर्तन नगरिएका हुन् या के हुन् ? अन्यथा, राजधानी काठमाडौँ को मुटु मा रहेको घन्टाघर को घडि मा त्यति ठूलो गल्ति हुनु त, हाम्रै इज्जत मा हिलो लाग्नु हैन र ? खै, सोच्ने ले कहिले सोच्ने हुन्, गर्ने ले कहिले गर्ने हुन् ? तर अब म चाँहि घन्टाघरमा झुकिन्न है, तपाई पनि नझुक्किनुस्, घडि सहि नै चलेपनि घडिमा प्रयुक्त रोमन अंकहरुले झुक्याउन सक्छन् !
You have written this really wonderfully. I am amazed at your critical eye...Wow...I must say...
ReplyDeleteFeeling good that you have so strong critical eye...
Cheers !!
( about ghantaghar..well it was constructed years and years before..so..I asume that people were less literate and they didn't knew the roman numbers ....( may be might be )
आकारजी
ReplyDeleteहुन त यस बारेमा मैले पनि थाहा पाएको धेरै भएको छैन, तर मैले थाहा पाएको कुरा यहाँ लेख्दै छु है !
रोमनमा चार लेख्न “IV” नै प्रयोग गरीने भएपनि घडिमा भने "IIII" पनि लेख्ने गरीन्छ । यो हामीकहाँ मात्रै हैन तपाईले गुगलमा विश्व प्रसिद्ध क्लक टावर वा घण्टाघरको ईमेज खोज्नु भयो भने आधा भन्दा बढीमा “IV” को सट्टामा "IIII" प्रयोग भएको पाउनुहुन्छ ।
यसका धेरै कारण बताईए पनि ४ को विपरित अंक ८ लाई "VIII" लेख्दा यसमा चार डिजिट हुने र ४ भने दुई डिजिटमै अर्थात “IV” मात्रै लेख्दा नराम्रो देखीने भएकोले यसो गरीएको हो भन्ने कुरा केही समय अगाडी घरमा राख्ने घडी किन्दा एकजना पसलेले मलाई भनेको थियो ।
यस बारेमा केही कुरा यहाँ पनि छ भने यो पेजको Calendars and clocks भन्दा मुनि पनि केही सूचना भेटनु हुनेछ ।
साच्चै, हाम्रो बिरगंजको घडिमा के छ कुनी, मैले गुगलमा सर्रर खोज्दा भेटिन
सायद फेसन नै हुनसक्छ दिलिप जी ! मैले नि हिजो राती अबेरसम्म धेरै फोटोहरु खोजेर हेरेको, प्राय मा ४ वटै धर्काहरु रहेछन् । तर राम्रो देखाउने निहुँमा यस्तो गर्नु चाँहि राम्रो लागेन । घन्टाघर को घडि हेर्दा कति बज्यो ठम्याउनै मुश्किल पर्छ ।
ReplyDeleteGhanta Ghar ko Char kuna ma char time hunchha bhanthe!
ReplyDeleteGhanta Ghar ko Ghadi ko reference line din haru gaye aaba!
;)
There is a historical sun-dial in the same place (between jame masjid and Ghanta Ghar, near the basketball/volleyball court). Please write about that too, next time when you go to the area!
:)
दिलीप दाइको कुरा सुनेर ठिकै पनि लाग्यो यो कुरा । अनि धेरै पहिला नै बनाएको भएर त्यतिखेर यस्तै प्रचलन नै थियो कि ???
ReplyDeleteआकारजीले भनेको ठिकै हो। मैले नि जतिवटा घण्टाघर घुमे ती प्रायमा त्यस्तै धर्का भाको देखेको छु। मेरो कोठामा झुण्डिएको भित्ते घडीमा समेत त्यस्तै छ। तर मैले यो बारेमा आकारजीले भने जसरी सोचेकै रहेनछु। अहिले था'भो ४ नै बजेको हो भन्ने बुझाई पहिलेदेखि 'सेट' भाको रहेछ दिमागमा। दिमागको ढक्कन खुल्यो आकारजीको कुराले। धन्यवाद।
ReplyDeleteNice catch, I grew up around there but never noticed that before.
ReplyDeleteAlso, thanks for the explanation Dilip ji.
धन्यबाद आकार भाइ! भाइ घोत्लिनाले एउटा नयाँ जानकारी लिने मेसो मिल्यो। दिलिप दाइलाई धन्यबाद!
ReplyDeleteजे भएपनि तपाईंको धेरै समय पछिको खुल्दुलीले अन्तत पूर्णता पाएछ आकार जी खुशी लाग्यो र थाहा पनि पाइयौ कि तपाईंका आँखाहरु र सोच्ने मनहरु बिनासित्तिमा भड्किडा रहेनछन् :)
ReplyDeleteHello, I am Shirish, a reporter at the Kathmandu Post, and am doing a feature for the Saturday special on Blogging. The piece will come on 29th August, 09. I read your blog, and was wondering if you could be so kind as to answer some of my queries. I cannot guarantee that you will be quoted, but your help will definitely let the readers know more of blogging in Nepal.
ReplyDeleteYou may answer all, or any question you feel like answering. You may provide any extra information, and your name, real or an ID, but must understand that you may be quoted by the Post. Please mail your answers to [email protected]
What is your occupation?
What age group do you think you fall in: <16, 16-31, 31-49, 49-65, above 65?
Why do you blog?
When did you start blogging from? Why?
What makes you keep blogging, without any strong incentive?
How many bloggers do you think are there in Nepal?
Do you regularly read other bloggers? How many, and how many are Nepali?
Do you believe that a blog can really make a difference? If yes, How?
I hope the questions are not too bothersome.
Happy Writing!
-Shirish
Interesting discussions to an equally nice post! Regarding Dilip ji's curiosity about the clock tower (Ghantaghar) of Birgunj, I have uploaded a picture of the same HERE. I hope you will like it (I took this picture last year during my trip to Birgunj).
ReplyDeleteदिपेन्द्रजी !!
ReplyDeleteबिरगंजको घण्टाघरको फोटोको लिन्क दिनु भएकोमा धन्यवाद। त्यसमा भने सबै अंक 'टका सेरको भाऊमा' "I" मात्रै रहेछ :)
नियममा रहने हरेक कुराहरु चल्नलाई बिना नियम चलेका हुन्छन् भन्ने अर्को एउटा प्रमाण । रमाईलो लाग्यो यो टाँसो पढ्दा ।
ReplyDeleteInteresting discussions to an equally nice post! Regarding Dilip ji's curiosity about the clock tower (Ghantaghar) of Birgunj, I have uploaded a picture of the same HERE. I hope you will like it (I took this picture last year during my trip to Birgunj).
ReplyDeleteसायद फेसन नै हुनसक्छ दिलिप जी ! मैले नि हिजो राती अबेरसम्म धेरै फोटोहरु खोजेर हेरेको, प्राय मा ४ वटै धर्काहरु रहेछन् । तर राम्रो देखाउने निहुँमा यस्तो गर्नु चाँहि राम्रो लागेन । घन्टाघर को घडि हेर्दा कति बज्यो ठम्याउनै मुश्किल पर्छ ।
ReplyDelete