सत्यको खोजीमा "कोर्ट मार्शल"

हिजोआज विभेद विरुद्ध जहिँकहिँ आवाज उठ्ने गरेकोछ । तर हामीकहाँ केही संयन्त्रहरु यस्ता छन्, जहाँ विभेद विरुद्धका आवाज बाहिरसम्म आइपुग्दैनन्, माथिल्लो निकायसम्म पुग्दैनन्, ती आवाजहरु त्यसै दबाइन्छन्, त्यसै दबिएर जान्छन् । अपवादका रुपमा कहिलेकाँही ती विभेद विरुद्धका आवाजहरु विस्फोट हुन्छन् । ती आवाजहरु विस्फोटन हुँदा पनि अंधिकाश समय, 'सत्य के हो' भनेर खोज्ने प्रयत्न गरिँदैन ।

तर थिएटर भिलेज, उत्तरढोका, काठमाडौँमा चलिरहेको अनुप बराल निर्देशित नाटक 'कोर्ट मार्शल'ले भने 'सैनिक संगठन' भित्र दबिएका आवाज र त्यसले निम्त्याएको अकल्पनिय परिणाम पछि, सत्यको खोजी गर्ने प्रयास गरेकोछ । सत्यको खोजी गर्ने टोलीको नेतृत्व नायक सुवास थापा उर्फ क्याप्टेन विकास पोखरेलले गरेकाछन् भने नायक राजेश हमाल उर्फ कर्नेल रुपक सिंहले 'कोर्ट मार्शल'कै नेतृत्व गरेकाछन् ।

एक सिनियर अफिसरलाई गोली हानेर हत्या गरेको र अर्को एकजनालाई घाइते बनाएको अभियोगमा रामबहादुर (सुदाम सिके) माथि कोर्ट मार्शल गरिन्छ । रामबहादुरले आफ्ना सिनियरको हत्या गरेको स्विकार गरिसकेको अवस्थामा यस विषयलाई अगाडी लानुको खासै महत्व छैन भनेर मेजर गिरी (दिया मास्के)ले वकालत गरिरहँदा, रामबहादुरको पक्षमा उभिँदै क्याप्टेन विकास पोखरेलले सत्यको खोजी गरिनुपर्ने भन्दै नाटकको कथानक अघि बढ्छ ।  

बहसको क्रम अघि बढ्दै जाँदा, क्याप्टेन विकास पोखरेलले सैनिक संगठन भित्र हुने ज्यादतीका बारेमा उजागर गर्दैजान्छन्, विभिन्न साक्षीहरु मार्फत । सैनिक संगठन भित्र हुने जातपातका कुरा, जुनियरमाथि हुने अन्याय, सिनियरका अहम् र उद्दण्डता, सहयोगीको निहुँमा दास बनाउने प्रवृत्ति आदि विभिन्न विभेदका बारेमा कुराहरु उजागर हुँदै जाँदा, केही अघिसमयसम्म खित्का छोडिरहेका दर्शकहरुका पनि आँखा रसाउँछन् ।

क्याप्टेन पोखरेलले घटना किन घट्यो भन्ने कुरा कोर्ट मार्शलमा सबैको अगाडि प्रस्ट पार्दिन्छन्, कोर्ट मार्शलको नेतृत्व गरेका कर्नेल रुपक सिंहले फैसला गर्ने जिम्मा दर्शकहरुलाई नै छोड्दै भन्छन् सबै अपराधमा यहाँबाट न्याय गर्न सँकिदैन, त्यस्तो अवस्थामा माथिबाट न्याय हुन्छ । नेपथ्यमा गोली चल्छ, "पोएटिक जस्टिस" । नाटक सकिन्छ ।

भारतीय लेखक स्वदेश दीपकको नाटकलाई नेपालीकरण गरेर र अझ गणतन्त्र आइसकेको सन्दर्भ मिलाएर एक्टर्स स्टुडियोले मञ्चन गरेको हो । माथि भनिएजस्तै नाटकले सैनिक संगठन भित्र हावी भएका नराम्रा कुराहरुको बारेमा उजागर गरिदिन्छ जवान रामबहादुरको कोट मार्शल मार्फत । नायक राजेश हमाल, नायक सुवास थापा, दयाहाङ राई, दिया मास्के, वि.एस. राणा, कर्मा लगायत करिब २० जना कलाकारहरुको अभिनय रहेको नाटक कुनै मल्टिस्टारर चलचित्र भन्दा कम छैन । १ घन्टा ४५ मिनेट लामो नाटक हेर्दा, चलचित्र नै हेरेको जस्तो अनुभुति हुन्छ । ओजपुर्ण सम्वाद, सैनिक अनुशासन र भव्य सेट देख्दा कहिँलेकाँही साँच्चै कुनै सैनिक ब्यारेकको गोप्य कोर्ट मार्शलमा छौँ जस्तो लाग्छ ।

क्याप्टेन विकास पोखरेल (सुवास थापा)ले कुशलतापूर्वक आफ्नो जिम्मेवारी बहन गरेकाछन्, त्यसो त नाटकको सम्पूर्ण भार नै सुवास माथि छ । कर्नेल रुपक सिंहको भूमिकालाई नायक राजेश हमालले न्याय गरेकाछन् । नाटक हेरिसकेपछि लाग्यो, राजेश हमाललाई नेपाली चलचित्रका निर्देशकहरुले चिनेकै रहेनछन् । राजेश हमालको कुरा हुँदा उनको सँधै "हेssहेssहे..." भन्ने तस्विर अगाडी आउँथ्यो, सायद यो नाटकले ती भ्रमहरु चिरिदिनेछन् अब ।

विपक्षबाट मेजर गिरी (दिया मास्के)ले बहस नगर्ने हो भने, कोर्ट मार्शलको कुनै महत्व नै हुने थिएन । अनि बुढो अफिसरको भुमिका गर्ने वि.एस. राणाको 'सेन्स अफ ह्युमर'लाई पनि मान्नैपर्छ । उनको हाउभाउ दुरुस्तै पुराना पाका आर्मी अफिसरको जस्तो छ ।

क्याप्टेन राणाको भूमिकामा रहेका कर्माको अभिनय जिवन्त छ, ठूलाको चाकरी गर्ने र सानालाई हेप्ने, हेपाहा प्रवृत्ति रहेको क्याप्टेन राणाले आफ्नो परिवार/नातागोता अनि अंग्रेजी भाषाको तुजुक पनि देखाउँछन् । कोर्ट मार्सल चलिरहँदा नै सेक्युरिटि गार्डबाट बन्दुक खोसेर, विपक्षी माथि हमला गर्न खोज्नुले नै ती क्याप्टेन कसैलाई टेर्दैनन् भन्ने प्रस्ट हुन्छ । म आफू मात्रै ठूलो हुँ भन्ने मान्यता राख्ने राणाको घमन्ड अन्त्य सम्म नै कायम हुन्छ ।

साक्षी बक्न बोलाइएका डाक्टर अनि दयाहाङ राई आदि मार्फत घटनाका रहस्यहरु खुल्दै गएकाछन् । अन्तिममा आफ्नो कुरा राख्न बोलाइएका रामबहादुरको दृश्य अत्यन्त मार्मिक छ, रामबहादुरमार्फत थाहा हुन्छ सैनिक संगठन भित्र यस किसिमको अन्याय र विभेद गर्ने, नोकर बनाउने प्रथा चलिरहेकोछ । उनीहरुको सम्पूर्ण दुख सायद केही मिनेटको सम्वादले बयान गर्न नसक्ला तर केही मिनेटको कुराले नै संगठन भित्र हुनेगरेका विभेदका बारेमा आवाज भने उठाएकोछ ।

सबै तस्विरहरु: प्रकाश लामिछाने (बाबाजी) 

Drama: Court Martial
Venue: Theatre Village, Tej Bhawan, Uttar Dhoka, Kathmandu (Map)
Time: 5:00pm-6:45pm (Everyday)
Date: 22nd Nov to 2nd Dec, 9th Dec to 22nd Dec.
Ticket: Rs. 500, 300, 200 (for students)
RSVP: Court Martial in Facebook Event